RSS

POWERED BY
LoxBlog.Com

ورود اعضا:

	نام :
	وب :
	پیام :
	2+2=:
(Refresh)

 تاثير عوامل اقليمي در زراعت ديم :

در طبيعت عوامل بسيار زيادي وجود دارند كه در توليد جوانه از بذر گياهان و همچنين در مراحل مختلف رشد گياهان بسيار

موثر بوده كه برخي از اين عوامل موجب افزايش رشد و همچنين افزايش مقدار محصول و كيفيت محصول شده و برخي

موجب كاهش رشد و گاهي از بين رفتن كامل گياه خواهد شد .

مهمترين عوامل اقليمي در زراعت ديم :

1 ) رطوبت :

اولين و مهمترين عامل طبيعي براي فعال شدن جنيني بذر گياهان وجود رطوبت و يا آب كافي در اطراف بذر مي باشد .

در مناطق ديم چون هنگام قرار دادن بذر در خاك رطوبت و يا آب كافي وجود ندارد ، در نتيجه مدت زمان توليد جوانه از

بذر چنين گياهاني نسبتا" طولاني بوده و از طرف ديگر چون ممكن است بافت خاك در مناطق مختلف يك زمين متفاوت

باشد، در نتيجه زمان توليد جوانه از بذر گياهاني كه هم زمان و در يك منطقه كشت گرديده اند برابر نخواهد بود . پس از

توليد جوانه مراحل بعدي رشد گياه مانند ريشه ، ساقه ، توليد برگ و همچنين اندام هاي زايشي و به خصوص مرحله ي

تشكيل دانه هاي گرده و گرده افشاني مربوط به وجود رطوبت كافي در اطراف ريشه خواهد بود . رشد ميوه و جذب مواد

غذايي از حاك ، همچنين تنفس گياه و انجام عمل فتوسنتز مستلزم وجود رطوبت كافي خواهد بود . در مناطق ديم بسيار

اتفاق مي افتد كه ارتفاع گياه كمتر از حالت طبيعي بوده ، رنگ اندام هاي هوايي نيز تيره مي گردد كه نتيجه ي آن كاهش

جذب و كاهش فتوسنتز خواهد بود . در طبيعت عوامل و منابعي وجود دارد كه در دوران رشد گياهان مناطق خشك

مي توانند رطوبت مورد نياز چنين گياهاني را در مراحل مختلف رشد به طور كامل و تا اندازه اي تابع شرايط آب و هوايي

محيط تامين نمايد . مهمترين اين منابع عبارتند از : نزولات آسماني- شبنم- مه- رطوبت نسبي .

 نزولات آسماني :

مهمترين عامل نزولات آسماني ريزش باران مي باشد كه مي تواند در مناطق خشك رطوبت مورد نياز جنين گياهان را تامين

نمايد . باران هاي تند و كوتاه مدت اثر چنداني براي اين گياهان ندارند . باران هرگاه به ملايمت و به مدت طولاني ريزش

نمايد به تدريج ذخيره رطوبت خاك را افزايش داده و موجب فعال شدن جنين بذر گياهان مي گردد . باران هاي موثر عبارتند

از حداقل بارشي كه بتواند تا عمق 10 تا 12 سانتيمتر خاك نفوذ نموده كه اين مقدار بين 15 تا 20 ميليمتر در هر بارندگي

تخمين زده شده است و به طور معمول مقدار بارندگي موثر در سال يك سوم كل بارندگي را شامل مي گردد . موضوع قابل

اهميت مقدار بارش ، نوع بارش ، پراكندگي بارش در دوره ي رشد و نمو محصول مي باشد كه نقش هواشناسي در پيش بيني

دقيق زمان بارندگي براي تنظيم و انجام به موقع عمليات زراعي مي تواند بسيار با ارزش باشد . در عين حال كه بارندگي تاثير

زيادي بر ميزان عملكرد مزارع ديم دارد ولي مقدار محصول هميشه تابع مستقيمي از ميزان بارندگي نيست . معمولا" ميزان

محصول از روي مقدار بارندگي مازاد بر حداقل كه براي رسيدن محصول لازم است تعيين مي شود يا به عبارت ديگر آن مقدار

از بارندگي كه بيشتر از حداقل لازم براي رسيدن گياه است مقدار عملكرد ديمزار را تعيين مي كند . توزيع بارندگي و منطبق

بودن آن با مواقع حداكثر نياز گياه نيز بر مقدار عملكرد تاثير دارد . مثلا" در غلات وقوع دوره ي خشك در زمان به خوشه

رفتن ( Earing ) صدمه ي زياد تري مي زند . تا قبل يا بعد از آن يا رطوبت اضافي بعد از بذر كاري ممكن است جوانه زدن را

كاهش دهد يا بارندگي شديد در زمان به خوشه رفتن ممكن است باعث ايجاد اختلال در گرده افشاني و يا خوابيدن محصول

گردد .

شبنم ( Dew ) :

عبارت است از قطرات آب كه به وسيله ي تقطير مستقيم بخار آب از هواي صاف روي سطوحي كه در نتيجه ي تشعشع شبانه

سرد شده اند مي نشينند كه به اين ترتيب چنين رطوبتي مي تواند به مقدار زياد نياز گياهان را نسبت به آب برطرف كند .   

همچنين قسمتي از قطرات شبنم بر روي سطح خاك قرار گرفته و جذب ريشه هاي سطحي خواهد شد كه اين عامل نيز براي

تامين رطوبت گياهان بسيار مفيد خواهد بود .

عواملي كه در تشكيل شبنم موثرند :

1 ) هوا بايد صاف باشد .  2 ) سرعت باد بايد كم باشد .  3 ) رطوبت هوا بايد بالا باشد .  4 ) وجود گياهاني كه گرماي ويژه

آنها پايين باشد .

بايد توجه داشت كه معمولا" در شب هاي ابري و هنگاميكه خاك گرم و مرطوب است آبي از گياه به خارج تراوش مي كند كه

ممكن است با شبنم اشتباه شود ، اين آب كه به صورت قطره است در نتيجه پديده اي است كه ماهيت فيزيولوژيكي دارد نه

هواشناسي و آن را تعريق ( Guttation   ) گويند .

مه ( Fog ) :

در هر منطقه به طور طبيعي درصد نسبتا" متفاوتي رطوبت وجود داشته ، هرگاه هر يك از جبهه هاي هواي گرم و خشك به

سرعت و به طور ناگهاني به منطقه اي وارد شود كه در آن منطقه هواي سرد و مرطوب وجود داشته باشد چون به طور طبيعي

وزن مخصوص هواي سرد و مرطوب بيش از هواي گرم و خشك مي باشد در نتيجه هواي گرم و خشك در بالا قرار گرفته و

موجب فشرده شدن هواي مرطوب گرديده كه در اين حالت مه به وجود مي آيد . مه معمولا" بيشتر در مناطق محصور مانند دره

ها و يا دشت هايي كه از اطراف به وسيله ي درخت ، ساختمان و كوه محصور شده باشند تشكيل مي گردد .

رطوبت نسبي ( R.H ) :

خشكي هوا عامل عمده اي است كه احتياجات آبي گياه را تحت تاثير قرار مي دهد . گياه يك سيستم هدايت كننده آب بين

خاك و هوا است . رطوبت موجود در هوا بر مقدار تبخير و تعرق يعني آب مورد نياز گياهان زراعي بسيار موثر است . در نواحي

و مناطق خشك ميزان رطوبت نسبي معمولا" كم است و رطوبت پايين هوا همواره با حرارت زياد مشكلات تامين آب كافي

براي گياهان را افزايش مي دهد . هر چه رطوبت نسبي كمتر باشد تبخير و تعرق زيادتر و راندمان مصرف آب كمتر خواهد بود،

در صورتيكه رطوبت خاك كافي باشد رطوبت كم هوا براي بسياري از گياهان براي تشكيل بذر مي تواند مناسبتر باشد و وقتي

رطوبت نسبي زياد است دانه هاي گرده به خوبي ممكن است از پرچم ها جدا نشود و عمل گرده افشاني به خوبي انجام نگيرد

و به همين دليل مناطق خشك عموما" براي توليد بذر مناسب ترند . البته رطوبت نسبي خيلي كم هم سبب از دست دادن آب

دانه هاي گرده و يا كلاله شده و ممكن است بر عمل تلقيح تاثير سوء داشته باشد .

2 ) سرما :       

در مناطقي كه تغييرات درجه ي حرارت و دوران رشد گياه در شبانه روز نسبتا" زياد مي باشد به خصوص در فصل زمستان

سبب مي گردد كه كاهش درجه ي حرارت به 2 حالت موجب كاهش رشد و گاهي از بين رفتن كامل گياه مي گردد كه

عبارتند از :

 سرمازدگي مستقيم :

هرگاه تغييرات درجه ي حرارت به خصوص در طول شب نسبتا" زياد باشد سبب مي گردد كه آب درون اندام ها يخ زده و به

علت ازدياد حجم موجب پارگي آوندها شود و چون در دوران سرما آنزيم هايي كه موجب دوباره سازي ( ترميم ) اندام هاي

پاره شده مي گردد هيچ گونه فعاليتي ندارد . در نتيجه گياهاني كه داراي چنين سرمازدگي شده باشند از بين خواهند رفت .

سرمازدگي غير مستقيم :

در فصل زمستان به خصوص در مناطق سرد به دليل سرماي شديد و طولاني و همچنين رطوبت زياد در قسمت هاي سطحي

خاك هاي كشاورزي بسيار اتفاق مي افتد كه سطح خاك تا عمق مشخص يخ زده و به علت ازدياد ، حجم سطح خاك بالا

خواهد آمد ، گياهاني كه در چنين خاك هايي قرار گرفته اند همراه با خاك بالا آمده كه در اين حالت بسيار اتفاق مي افتد

قسمتي از ريشه ي گياهان دچار پارگي خواهد شد . پس از ذوب شدن يخ چون وزن مخصوص خاك بيش از گياهان مي باشد

در نتيجه خاك نسبت به گياه زودتر و با سرعت بيشتر به حالت اول برگشت نموده كه در چنين شرايطي قسمتي از ريشه ها از

خاك بيرون باقي مانده كه در برابر عوامل طبيعي مانند : نور ، گرما ، سرما ، خشكي و باد قرار گرفته و گياه از بين خواهد رفت.

براي جلوگيري از اثرات مختلف سرمازدگي در چنين مناطقي به روش هاي مختلف اقدام مي نمايند كه عبارتند از:

1 ) استفاده از ارقام كاملا" مقاوم .   2 ) استفاده از كود دامي .   3 ) استفاده از عوامل كنترل كننده ي سرما مانند : درخت به

عنوان بادشكن .  4 ) افزايش شركت غلظت شيره ي گياهي در صورت امكان .   5 ) كاشت گياه با تراكم بيشتر در صورت

امكان .   6 ) كاشت يا انتخاب دو گياه به صورت نواري .  7- كشت و كار به صورت مخلوط .

نور :    

تابش نور خورشيد 2 نياز عمده ي گياه را بر طرف مي سازد :

1 ) نور لازم براي انجام فتوسنتز كه عملا" منشاء توليد كليه ي مواد خشك موجود در گياهان آلي است .  

2 ) شرايط حرارتي لازم كه براي وظايف معمولي فيزيولوژيكي گياه ضروري است .

خصوصيت نور كه بر رشد و توسعه ي گياهان موثرند شامل 3 مورد مي باشد كه عبارتند از :

1 ) مدت نور :

طول روز يا فتوپريود هم گفته مي شود يعني گياهان را بر اساس نياز فتوپريودي خود براي شروع به گل دادن به 4 دسته

تقسيم مي كنند :

الف ) روز بلند :

معمولا" زمان آن 14 ساعت است مانند : گندم ، جو ، يونجه و گونه هايي از سيب زميني و چغندرقند .

ب ) روز كوتاه :

معمولا" كمتر از 10 ساعت احتياج به نور دارند تا به گل بروند مانند : ذرت و لوبيا .

پ ) بي تفاوت :

بين 12 تا 14 ساعت مانند : تيره ي سولاناسه ها ، گوجه فرنگي ، پنبه ، بادمجان و تيره ي كوكوربيتاسه ها مانند خيار .

ت ) بينابين :

شامل گروهي مي باشند كه براي توليد گل و تشكيل ميوه به طول روز كاملا" ثابت نياز دارند مانند : نيشكر .

2 ) شدت نور :

شدت نور نيز مهمترين عامل موثر بر فعاليت هاي فتوسنتزي است و بر اين اساس گياهان را به 2 دسته تقسيم مي كنند :

الف ) آفتاب دوست .     ب ) سايه دوست .

3 ) كيفيت نور :

مربوط به طول موج نور است . عوامل بسياري مثل مقدار و نوع پوشش ، ابرها ، مه ، آلودگي هوا و رنگ شاخ و برگ گياهاني

كه در معرض نور قرار گرفته اند در كيفيت نور دريافتي اثر مي گذارد . تشعشع با طول موج 25 / 0 ميكرون با طيف بنفش

براي غالب گياهان مضر است . از 4 / 0 ميكرون تا 69 / 0 ميكرون موثرترين نور براي فتوسنتز مي باشد و تشعشع با طول موج

بالاتر از 74 / 0 ميكرون با طيف مادون قرمز عملا" تاثيري بر فتوسنتز نداشته و اثر حرارتي دارد .

گرما يا حرارت :

در مناطق خشك گرم يكي از عوامل خشكي تابش شديد خورشيد است كه خود نتيجه ي كم بودن بارندگي و رطوبت نسبي

است . در مناطق خشك به علت فقر ابر و رطوبت هوا و وجود تابش شديد خورشيد هوا به خصوص در تابستان روزهاي خيلي

گرم و شب ها نسبتا" خنك است و به اين ترتيب اختلاف درجه حرارت در طول شبانه روز زياد است و تا 95 % تشعشعات

خورشيدي به زمين مي رسد . يكي ديگر از عوامل اقليمي موثر بر رشد و نمو گياهان حرارت است . رشد و نمو گياهان فقط در

محدوده ي حرارتي معيني صورت مي گيرد و براي هر گونه و رقم از گياهان مختلف نه تنها يك حد مطلوب حرارت وجود دارد

بلكه در مراحل مختلف رشد فعاليت هاي گوناگون نيز اين حد مطلوب متغير است و همچنين هر گياهي محدوده ي حرارتي

كشنده حداقل و حداكثر دارد . پس از توليد جوانه از بذر كاشته شده مراحل بعدي رشد گياه مانند توليد و رشد ساقه منوط به

وجود گرماي كافي مي باشد چون هر گياهي در اين مرحله از رشد به گرماي ثابتي نياز دارد . دوران گرده افشاني و همچنين

رشد ميوه نيز در هر گياه بستگي كامل به وجود گرما در منطقه خواهد داشت . در صورتيكه هر يك از مراحل رشد گياه مانند

گندم بيش از اندازه باشد سبب افزايش تبخير و تعرق فعاليت هاي فيزيولوژيكي گياه تغيير نموده و در برابر گرماي شديد رنگ

اندام هاي هوايي به خصوص برگ ها تيره مي شود كه اين حالت نيز موجب كاهش فتوسنتز و كاهش جذب خواهد شد . از

طرفي گرماي شديد باعث خروج رطوبت زياد از اندام هاي هوايي شده كه موجب كوتاهي اندام هاي هوايي خواهد شد . به علت

خشك شدن دانه گرده نسبت گرده افشاني به شدت كاهش يافته كه نتيجه آن نيز كاهش محصول خواهد بود . از طرفي به

علت كاهش انتقال رطوبت به ميوه ها ، اندازه دانه كوچكتر از حالت طبيعي شده ، رنگ پوست دانه تيره شده و پوست دانه نيز

ضخيم تر از اندازه دانه مي شود كه در نتيجه قند موجود در دانه در پوست دانه ذخيره خواهد شد .

باد :

يكي ديگر از پديده هاي جوي است كه در مناطق بياباني كه كاشت بعضي از گياهان به صورت ديم انجام شده با شدت هاي

متفاوت در جريان بوده كه از نظر فيزيولوژيكي و مكانيكي بر روي گياهان زراعتي اثرات بسيار زيادي داشته كه گاهي موجب

كاهش رشد و گاهي موجب از بين رفتن كامل گياه خواهد شد .

در مناطقي كه وزش باد شديد و تقريبا" دائمي باشد لازم است به چند عامل باد توجه گردد كه مهمترين آنها

عبارتند از :

1 ) شدت وزش باد .   2 ) مدت وزش باد .   3 ) جهت وزش باد .   4 ) ارتفاع وزش باد . 

براي كاهش يا جلوگيري از خسارات فيزيولوژيكي و مكانيكي باد بهتر است در هر منطقه اقدام به كاشت درختان كاملا"

مقاوم با شرايط منطقه كرد كه چنين وسيله اي باد شكن ناميده مي شود . بهترين نوع باد شكن شامل باد شكن هايي است

كه 3 ضلع آن برابر باشد .

براي ايجاد چنين بادشكني بايد از چند نوع درخت استفاده كرد :

درختان رديف 1 ) ارتفاع كوتاه و در برابر ضربات باد كاملا" مقاوم بوده و در صورت امكان از نوع هميشه سبز باشد .

درختان رديف 2 و 3 ) با ارتفاع زياد تر باشد .

درختان رديف 4 و 5 ) از نظر ارتفاع بايد به ترتيب قرينه 2 و 1 باشند .

هرگاه قطر يا عرض چنين باد شكني حدود 10 متر و ارتفاع آن نيز حدو 10 متر باشد طبق بررسي هاي انجام شده مي تواند

بادهاي خيلي شديد را به مسافت 650 تا 700 متر بر ثانيه حدود 70 تا 75 % كنترل نمايد .

مناسب ترين درختان كه براي كنترل باد در مناطق مختلف كشور استفاده مي شود تابع شرايط آب و هوايي منطقه بوده است.

براي مناطق شمالي ايران درختاني مانند سرو ، صنوبر و تبريزي مناسب است . براي مناطق مركزي ايران درختاني مانند سرو ،

كنجد و گز مناسب است . براي مناطق جنوبي ايران درختاني مانند گز ، تاغ ، كهور و سرو مناسب است .

نظرات شما عزیزان:

+ نوشته شده در سه شنبه 28 تير 1390برچسب:,

ساعت 9:46 توسط مهندس مهرداد مرتضوی |